Η κορυφή στο ταξίδι του Ήλιου
Oι πανάρχαιες και πανανθρώπινες γιορτές που βασίζονται στη λατρεία του φωτοδότη και ζωοδότη Ήλιου, με την πάροδο των αιώνων δεν έχουν χάσει τον τελετουργικό χαρακτήρα τους, αλλά συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να σηματοδοτούν την αέναη εναλλαγή των εποχών του έτους.
Όπως είναι γνωστό, ο υπολογισμός του τροπικού έτους, του έτους δηλαδή των εποχών, βασίζεται στη διάρκεια της ετήσιας περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο ή ομοίως στη διάρκεια της φαινόμενης ετήσιας περιφοράς του Ήλιου γύρω από τη Γη.
Όπως είναι γνωστό, ο υπολογισμός του τροπικού έτους, του έτους δηλαδή των εποχών, βασίζεται στη διάρκεια της ετήσιας περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο ή ομοίως στη διάρκεια της φαινόμενης ετήσιας περιφοράς του Ήλιου γύρω από τη Γη.
Την 21η Ιούνη, έχουμε και αστρονομικά την έναρξη του καλοκαιριού. Αυτό συμβαίνει κατά την χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης είναι στραμμένος όσο περισσότερο επιτρέπει η κλίση της Γης, μακριά από τον Ήλιο, κατά την ετήσια τροχιά της γύρω από αυτόν. Η στιγμή αυτή ονομάζεται ηλιοστάσιο του Ιούνη, ή θερινό ηλιοστάσιο. Κατά το ηλιοστάσιο του Ιούνη ο ήλιος φθάνει στο βορειότερο σημείο της Γης, με τις ακτίνες του να βρίσκουν κάθετα την επιφάνεια της Γης στον Τροπικό του Καρκίνου, όταν η Γη έχει κλίση περίπου 23,5° σε σχέση με τον κατακόρυφο άξονά της.
Κατά η διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου η μέρα, έχει τις περισσότερες ώρες για εκείνους που ζουν στα βόρεια του Τροπικού του Καρκίνου (γεωγραφικό πλάτος 23.5° βόρεια). Όσοι ζουν ή ταξιδεύουν προς τα βόρεια, προς τον Αρκτικό Κύκλο (66,5° βόρεια από τον Ισημερινό) μπορούν να δουν τον «ήλιο του μεσονυκτίου», όπου ο ήλιος παραμένει ορατός σε όλη τη νύχτα, ενώ εκείνοι που ζουν ή ταξιδεύουν νότια προς τον Ανταρκτικό κύκλο (66,5° νότια από τον Ισημερινό)δεν θα δουν τον ήλιο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου του έτους . Για εκείνους που ζουν κοντά στον Ισημερινό, ο ήλιος δεν κινείται πάνω-κάτω στον ουρανό. Αυτό σημαίνει ότι στη διάρκεια της ημέρας η θερμοκρασία δεν έχει μεγάλες διαφορές, ή είναι σχεδόν σταθερή.
Η 21η Ιούνη αποτελεί το θερινό ηλιοστάσιο σηματοδοτώντας την πρώτη ημέρα του Καλοκαιριού για το βόρειο ημισφαίριο, και την πρώτη μέρα του Χειμώνα (χειμερινό ηλιοστάσιο) για το νότιο ημισφαίριο της Γης. Η λέξη ηλιοστάσιοπροέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι» ή «στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αρχίζει να αντιστρέφεται. Και στα αγγλικά η λέξη solsticeπροέρχεται από τη λατινική λέξη “solstitium“, που σημαίνει «ήλιος-ακινητοποίηση», γιατί το σημείο στο οποίο ο ήλιος φαίνεται σταματά και να αντιστρέφει την κατεύθυνσή του (τροπή) μετά από αυτήν την ημέρα. Την ημέρα αυτή, ο ήλιος δεν ανατέλλει ακριβώς στα ανατολικά, αλλά ανεβαίνει στο βόρειοτερο σημείο από την ανατολή και δύει στο βορειότερο σημείο από τη δύση, παραμένοντας στον ουρανό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στο νότιο ημισφαίριο, το ηλιοστάσιο του Ιούνη είναι γνωστό ως η μικρότερη μέρα του χρόνου.
Μετά το ηλιοστάσιο του Ιούνη, ο ήλιος ακολουθεί μια ολοένα χαμηλότερη πορεία στον ουρανό κάθε μέρα, (στο βόρειο ημισφαίριο), μέχρι να φτάσει στο σημείο όπου το μήκος της ημέρας είναι περίπου 12 ώρες και οκτώ έως εννέα λεπτά σε περιοχές που είναι περίπου 30 μοίρες βόρεια ή νότια του ισημερινού, ενώ οι περιοχές που είναι 60 μοίρες βόρεια ή νότια του ισημερινού παρατηρούν φως για περίπου 12 ώρες και 16 λεπτά. Αυτό καλείται Φθινοπωρινή Ισημερία, στο βόρειο ημισφαίριο, ή Εαρινή Ισημερίαστο Νότιο ημισφαίριο. Πολλές περιοχές γύρω από τον Ισημερινό έχουν μήκος φως περίπου 12 ώρες και έξι λεπτά κατά τη διάρκεια της ισημερίας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Γη δεν κινείται με σταθερή ταχύτητα στην ελλειπτική τροχιά της.
Συνεπώς, οι εποχές δεν είναι ίσου μήκους:οι χρόνοι που υπολογίζονται για τη μετακίνηση του ήλιου από την ισημερία του Μάρτη μέχρι το ηλιοστάσιο του Ιούνη, από την ισημερία του Σεπτέμβρη, μέχρι το ηλιοστάσιο του Δεκέμβρη, και ξανά πίσω στην ισημερία του Μάρτη, είναι περίπου 92,8 – 93,6 – 89,8 και 89,0 ημέρες αντίστοιχα.
Η παρηγοριά μας, στο βόρειο ημισφαίριο, είναι ότι η άνοιξη και το καλοκαίρι διαρκούν περισσότερο από ότι το φθινόπωρο και ο χειμώνας!
Μου πήραν τον ήλιο μου, αλλά εγώ θα τον βρω.
Κανόνισα μια μυστική συνάντηση μαζί του
όπως εκείνος που πηγαίνει για παράνομο τύπο
ή για παράνομο υλικό. Θα γιομίσω τον κόρφο μου
μεγάλα φύλλα χρυσαφιού και λάμπες για την κρύπτη μου,
πριν μου αφανίσουν την ψυχή να τη κυκλοφορήσω
χέρι με χέρι μες τη νύχτα.
Κανόνισα μια μυστική συνάντηση μαζί του
όπως εκείνος που πηγαίνει για παράνομο τύπο
ή για παράνομο υλικό. Θα γιομίσω τον κόρφο μου
μεγάλα φύλλα χρυσαφιού και λάμπες για την κρύπτη μου,
πριν μου αφανίσουν την ψυχή να τη κυκλοφορήσω
χέρι με χέρι μες τη νύχτα.
Νικηφόρος Βρεττάκος
Πηγές